 ئیتین دینیە ڕۆژهەڵاتناسێکی فەرنسییە
زیگیرد هۆنگە خانمە ڕۆژهەڵاتناسێکی ئەڵمانییە لە کتێبی {شمس العرب تسطع علی الغرب } دا دەڵێت : گرنگترین هۆکاری سەرکەوتنی عەرەبەکان ئەو لێبوردەییە بوو کە گەلانی توشی سەرسامی کرد ، ئەوەی هەندێ کەس باسی دەکات لە دڕندەی و دەمارگیری تەنیا ئەفسانە و خەیاڵە و هەزاران بەڵگە ئەوە بە درۆ دەخاتەوە لێبوردەی و مرۆڤایەتی لەگەڵ گەلانی ژێر دەستە و بێدەسەڵاتدا دەسەلمێنێت .
پاشان دەڵێت : مەسیحی و جولەکەکان و زەردەشتی بەر لە هاتنی ئیسلام بە خراپترین شێوە دوچاری دەمارگیری ئاینی دەبونەوە ، بەڵام موسوڵمانان بە بێ هیچ بەربەستێک ڕێگەیان دەدان دروشمەکانی ئاینەکەیان بە جێ بگەیەنن موسوڵمانان پەرسگا و دێر و قەشە و کاهینەکانیان بۆ پاراستن بە هیچ جۆرێک لە ئازاریان پێ نەگەیاندن .
دکتۆرە هۆنگە دەپرسێت : ئایا ئەوە لوتکەی لێبوردەی نییە ؟
مێژوو کەی و لەکوێ ئەو کارانەی تۆمار کردون و بۆمانی گواستۆتەوە ؟
پاشان جار دوای جار دەپرسێت و دەڵێت : کڵێساکانی مەسیحیەکان لە سوریا کە خەریک بوو لەسەردەمی مەسیحیدا هەر بە یەکجاری بسڕێنەوە و تێک بدرێن ، لەسەردەمی ئیسلامدا گەیشتۆتە لوتکەی ڕێز و گەورەی ، ئایا ئەوە سەیر نیە ؟
ئیا سەیر نیە بپرسین بۆچی بە ئارەزووی خۆمان لێکدانەوە بۆشتەکان دەکەین ؟ لە کاتێکدا عەرەبە موسوڵمانەکان بە ڕاستی بەشێکی ئەوروپایان ڕزگار کرد کە ( ئەندەلوس) بوو بەڵام مەسیحیەتیان لەناو برد ، کە دەڵێن ە لە ڕاستیدا شارستانیەک بوونی نەبوو !
ئیلیس لیختنستادتەر، خانمێکی ئەڵمانییە زانستی زانستی عەرەبی و ئیسلامی لە زانکۆی فرانکفۆرد خوێندووە ، لە کتێبی {الٳسلام و العصر الحدیث} دا دەڵێت : وڵاتە ڕۆمی و فارسیەکان سەرپشک نەکرابوون لە نێوان هەڵبژاردنی ئیسلام و شمشێر ، بەڵکو لەنێوان ئیسلام و سەرانەدا سەرپشک کرابوون ، کە پلانێک بۆ شایەنی ستایش کرنە و لە سەردەمی شاژنی شانشین (ئەلیسابات) لە وڵاتە ئینگلیزیەکاندا پەیڕەو دەکرا .
هێنری دی کاستری : ئەفسەرێکی سوپای فەرنسایە بە پلەی موقەدەم لە کتێبی ( الٳسلام خواطر و سوانیح ) دا دەڵێت : مێژووم خوێندووە دوای ئەوە ئەوەم بۆ دەرکەوت کە ڕەفتاری موسوڵمانان بۆ مەسیحیەکان بەڵگەیە لەسەر بەرزی و گەورەی و پێکەوە ژیان و بەختەوەری و نەرم و نیانی و موسوڵمانان ئەوسا جگە لە مووسوڵمانان هیچ کەس ئەو هەستەیان نەبوو .
پاشان هێنری دەڵێت : ئەگەر ئاینی موسوڵمانان بە زەبری شمشێر بڵاو ببوایەوە ئەوا دوای فتوحاتی موسوڵمانان ڕەو ڕەوەی ئەو ئاینە پەکی دەکەوت بەڵام ئەوەتا تا ئێستاش قورئان بالی بەسەر هەموو لایەکی ئاوەدانیدا کێشاوە .
هەروەها دەربارەی سۆز و بەزەی موسوڵمانان دەڵێت : ئیسلام بە زەبری شمشێر بڵاو نەبۆتەوە بەڵکو چاکترە بوترێت : ئاشتی و سەلامەتی موسوڵمانان و نەرم و نیانیان هۆکاری ڕوخانی میرنشینی عەرەبی بوو لەوانەیە ئەگەر موسوڵمانان لەگەڵ ئەندەلوسیەکاندا هەمان کاری مەسیحیەکانیان بەرابمەر گەلە سەکسۆنیەکان بکردایە ئەوا دەهاتنە پاڵ ئیسلام و پێشوازیان لێدەکردن ،چونکە سەڕەرای ئازادت مەسیحیش تێیدا زۆر پارچە پارچە بوبون .
پاشان شایەتیەکی زۆر جوان و دادگەرانە دەدات ە دەڵێت : ئێمە چیمان داوە لەو گومان و گریمانە لە کاتێکدا کەشتێکمان لەبەردمەدایە و پێویستە هەڵوەستەی لەسەر بکەین ئەویش ئەوەیە ئاینی قورئان توانی هەموو گگەلانی جولەکە و مەسیح و بتپەرست لە ئەفریقیای باکور و بەشێکی گەورەی ئاسیا داگیربکات ، تەنانەت لە ئەندەلوسدا هەندێ لە مژدە دەران پیاوانی ئاینی مەسیحی بەهۆی خۆشەویستیان بۆ ئیسلام وازیان لە ئاینەکەیان هێناو بە بێ هیچ زۆر لێکردنێک ئەمەش پێمان دەڵێت ئیسلام هێزی بڵاو بونەوە و ڕاکێشانی هەیە هەر لەبەر ئەوەشە تا ئێستاش ڕوو لە زیاب بوون و بڵاو بونەوەی بەردەوامە .
محمد لە دیدی بیانیەکاندا
ن:یامن الحاجە
و:مزفر عولا قەسرێی
لاپەڕە۱۱٤➖۱۱٦
|